Upadłość firmy

Prowadzenie firmy we współczesnych realiach rynkowych niesie ze sobą ryzyko wpadnięcia w problemy z płynnością finansową. Jeśli takie kłopoty utrzymują się przez dłuższy czas, grożą przedsiębiorcy niewypłacalnością, czyli niezdolnością do terminowego realizowania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Następuje wtedy upadłość firmy.

Podstawa prawna dla upadłości firmowej

Podstawą prawną dla postępowań upadłościowych w stosunku do firm stanowi ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. 2003 r. Nr 60, poz. 535 ze zmianami). Określa ona, na jakiej podstawie może zostać orzeczona upadłość danego przedsiębiorstwa, jak przebiega proces postępowania upadłościowego, a także wyszczególnia konsekwencje, będące następstwem zakończenia tego rodzaju postępowania.

Kto i kiedy może ogłosić upadłość firmy?

Na gruncie polskiego prawa obowiązek ogłoszenia upadłości występuje przede wszystkim w sytuacji, gdy dana firma staje się niewypłacalna. Warto pamiętać, że za niewypłacalny uznaje się taki podmiot gospodarczy (niezależnie od jego wielkości – upadłość firmy jednoosobowej nie jest rzadkością), który nie reguluje należnych zobowiązań wobec wierzycieli przez okres dłuższy, niż 3 miesiące. Co niezwykle ważne, za niewypłacalny zostanie uznany także podmiot, który nie wykonuje jedynie niektórych zobowiązań i to nawet w sytuacji, gdy są to należności na niewielkie kwoty.

W przypadku osób prawnych (spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, spółek akcyjnych, które nie prowadzą działalności gospodarczej, wspólników spółki partnerskiej oraz wspólników osobowych spółek handlowych, którzy odpowiadają za zobowiązania spółki całym majątkiem bez ograniczenia) ze stanem niewypłacalności mamy do czynienia w sytuacji, kiedy suma zobowiązań przekroczy wartość majątku takiej osoby prawnej niezależnie od tego, czy zobowiązania te są wykonywane na bieżąco, czy też nie.

Zgodnie z przepisami zawartymi w ustawie Prawo upadłościowe i naprawcze wniosek o ogłoszenie upadłości może zostać zgłoszony zarówno przez samego dłużnika, jak też przez każdego spośród wierzycieli. Ponadto wniosek o upadłość może także zostać złożony przez następujące osoby lub instytucje:

• każdy wspólnik odpowiadający bez ograniczeń za zobowiązania spółki (w przypadku spółek jawnych, partnerskich, komandytowych oraz komandytowo-akcyjnych);
• każdy, kto ma prawo do reprezentowania dłużnika i prowadzenia jego spraw w oparciu o ustawę, umowę spółki albo statut (w przypadku osób prawnych, a także jednostek organizacyjnych, które nie posiadają osobowości prawnej, mają natomiast zdolność prawną przyznaną przez inną ustawę);
• organ założycielski (w przypadku przedsiębiorstw państwowych);
• pełnomocnik Rządu, państwowa osoba prawna lub każdy organ czy inna jednostka posiadająca uprawnienia do wykonywania praw z akcji albo udziałów należących do Skarbu Państwa (w przypadku jednoosobowych spółek Skarbu Państwa);
• każdy z likwidatorów (w przypadku osób prawnych, spółek jawnych, partnerskich, komandytowych i komandytowo-akcyjnych znajdujących się w stanie likwidacji);
• kurator ustanowiony na podstawie zapisów Kodeksu cywilnego (w przypadku osób prawnych wpisanych do Krajowego Rejestru Sądowego);
• organ udzielający pomocy publicznej (w przypadku dłużników, którym udzielono pomocy o wartości przekraczającej 100 000 euro);
• zarządca ustanowiony w postępowaniu egzekucyjnym (w przypadku dłużników, wobec których jest prowadzona egzekucja przez zarząd przymusowy lub przez sprzedaż przedsiębiorstwa w oparciu o zapisy Kodeksu cywilnego).

Należy pamiętać, że dłużnik oraz każda osoba lub instytucja wspomniana powyżej ma ustawowy obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości firmy nie później, niż w ciągu 30 dni od momentu wystąpienia podstawy do ogłoszenia upadłości. Niedopełnienie tego obowiązku może skutkować szeregiem negatywnych konsekwencji, w tym odpowiedzialnością karną lub cywilną.

Gdzie należy zgłosić wniosek o upadłości?

Wniosek o ogłoszenie upadłości przedsiębiorstwa powinien zostać złożony w wydziale gospodarczym sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce prowadzenia działalności przez firmę, której wniosek dotyczy. W sytuacji, gdy dłużnik jest właścicielem kilku zakładów (np. produkcyjnych), znajdujących się w różnych regionach kraju i tym samym podlegających różnym sądom, właściwy będzie każdy z tych sądów.

Jeżeli natomiast dłużnik nie posiada przedsiębiorstwa w Polsce, wniosek należy złożyć do sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub siedziby dłużnika. W przypadku, gdy nie jest możliwe ustalenie, do którego sądu należy skierować wniosek, właściwym będzie ten, w którego obszarze znajduje się majątek dłużnika.

Koszty postępowania upadłościowego

Łączna suma kosztów związanych z przeprowadzeniem postępowania upadłościowego firmy obejmuje:

• opłatę za złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości gospodarczej – 1 000 zł,
• zaliczkę na wydatki pojawiające się w toku postępowania – wynosi ona jednokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w III kwartale roku poprzedniego (bez uwzględnienia nagród z zysku),
• opłaty za pokrycie kosztów postępowania upadłościowego (m. in. zabezpieczenie, zarządzanie i likwidacja majątku dłużnika, wynagrodzenie dla syndyka oraz jego zastępcy, koszty wyceny majątku, koszty przechowywania dokumentów upadłego, wynagrodzenia, odprawy czy renty dla zatrudnionych w ogłaszającym upadłość przedsiębiorstwie) – wyłącznie w sytuacji, gdy majątek dłużnika jest wyższy niż te koszty. Jeśli majątek nie jest wystarczający i to z tej przyczyny wniosek o ogłoszenie upadłości zostanie oddalony przez sąd, koszty sądowe obciążają dłużnika,
• koszty obsługi przez kancelarię prawną – ustalane indywidualnie z każdym dłużnikiem, nie są pokrywane z masy upadłościowej.

 

Czy pracownikom należy się odprawa?

Z uwagi na fakt, że ogłoszenie upadłości to jedyna i wyłączna przyczyna rozwiązania stosunku pracy, która w żaden sposób nie została zawiniona przez pracowników, każdy z nich powinien otrzymać jednorazowe świadczenie pieniężne w formie odprawy. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że nie w każdym przypadku takie świadczenie przysługuje.

Upadłość firmy, a odprawy

Upadła firma jest zobowiązana do wypłaty odprawy, jeśli zatrudnia co najmniej 20 pracowników i jeżeli w okresie nieprzekraczającym 30 dni stosunek pracy zostaje rozwiązany z co najmniej:

• 10 pracownikami (w firmach zatrudniających do 100 pracowników),
• 10% pracowników (w firmach zatrudniających od 100 do 299 pracowników),
• 30 pracownikami (w firmach zatrudniających 300 i więcej pracowników).

 

Upadłość firmy a ciąża

W normalnych warunkach umowa o pracę nie może zostać osobie ciężarnej wypowiedziana, jednak likwidacja firmy w wyniku ogłoszenia upadłości stanowi wyjątek od tej zasady. Od daty wydania przez sąd upadłościowy postanowienia o upadłości ochrona kobiet w ciąży zostaje uchylona, ale zwolnionej w ten sposób pracownicy (o ile jest zdolna do pracy i nie zapewniono jej innego zatrudnienia) przysługuje do daty porodu zasiłek wypłacany przez ZUS w wysokości 100% kwoty zasiłku macierzyńskiego.

Ponadto upadły pracodawca ma obowiązek wydać takiej pracownicy świadectwo pracy, w którym jako przyczyna rozwiązania stosunku pracy musi być wskazana upadłość firmy.

Konsekwencje związane z upadłością firmy

Podstawową konsekwencją jest utrata majątku firmy, który staje się masą upadłościową, służącą zaspokojeniu roszczeń wierzycieli. Jeśli została ogłoszona upadłość układowa z możliwością zawarcia układu, zarząd nad majątkiem wchodzącym w skład masy upadłościowej może sprawować upadły, ale wyłącznie pod kontrolą wyznaczonego przez sąd nadzorcy, choć częstą praktyką jest także przekazanie masy upadłościowej zarządcy. W przypadku tego rodzaju postępowania upadłościowego wszystkie postępowania zabezpieczające oraz egzekucyjne prowadzone wobec upadłego są zawieszane.

W sytuacji, gdy ogłoszona została upadłość likwidacyjna, upadły całkowicie traci prawo do zarządzania i korzystania w jakikolwiek sposób z majątku wchodzącego w skład masy upadłościowej. Musi przekazać syndykowi wszystkie dokumenty związane z prowadzoną działalnością, majątkiem i rozliczeniami, ma również obowiązek wskazać cały swój majątek. W przypadku tego rodzaju upadłości zawieszone zostają postępowania egzekucyjne, które zostały rozpoczęte przed ogłoszeniem upadłości przez upadłego.

Upadłość firmy – co dalej?

Po zakończeniu postępowania upadłościowego osoba, która ogłosiła upadłość swojej firmy, nie traci osobowości prawnej i wciąż może zajmować się prowadzeniem działalności gospodarczej. W niektórych przypadkach po wykonaniu planu podziału i wykreśleniu upadłego z rejestru przedsiębiorców KRS możliwe jest zachowanie pozostałego majątku oraz nierozwiązywanie spółki czy firmy, jednak wyłącznie pod warunkiem uprzedniego zaspokojenia długów wobec wierzycieli w całości.

Co oczywiste, relacje z kontrahentami najprawdopodobniej nie będą już tak dobre, co może ostatecznie doprowadzić do likwidacji firmy. Z wymienionych względów ogłoszenie upadłości należy zawsze uznać za ostateczność.

Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli nie ma zagrożenia utraty przez dłużnika zdolności do wykonywania jego wymagalnych zobowiązań pieniężnych w niedługim czasie. Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów. Postępowanie upadłościowe jest niezwykle sformalizowane i rygorystyczne. To ostateczność, gdyż już nie ma perspektyw na utrzymanie przedsiębiorstwa, szczególnie gdy wierzyciele odmówili zawarcia ugody na etapie restrukturyzacji. Zgłoszenie wniosku o upadłość i uzyskanie upadłości wiąże się z niewątpliwą korzyścią, jaką jest umorzenie postępowań egzekucyjnych. Pozwala to na przynajmniej początkowe uspokojenie sytuacji finansowej i skupienie się na prawidłowym przeprowadzeniu dalszych etapów postępowania upadłościowego. W ramach tego obszaru doradzamy w kwestiach prawnych, tworzymy strategię prowadzenia postępowania upadłościowego oraz reprezentujemy klienta w postępowaniu upadłościowym.